«تنفس اوراق»؛ ابتکار بچه‌های مسجد برای احیای کتابخوانی
به گزارش روابط عمومی ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور، دین مبین اسلام و کلام الله مجید برای مطالعه و کتابخوانی و کسب علم؛ ارزش و اعتبار خاصی قائل شده و اساسا اهمیت کتابخوانی در اسلام به اندازه‌ای است که معجزه پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب بوده و در این کتاب مقدس نیز در اولین آیاتی که بر نبی مکرم اسلام نازل شده امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است؛ همچنین خداوند متعال در قرآن کریم به قلم و به آنچه می نویسد، قسم یاد می کند.
از سوی دیگر در بعضی از روایات و احادیث از کتابخانه به عنوان «بوستان» نام برده شده و توصیه شده است که علم را با نوشتن و کتابت در بند کنید و زیباترین تعبیر، اطلاق عنوان کتاب به قرآن است.
مطالعه کردن، یعنی بهتر، بیشتر و بهتر دانستن؛ یعنی بهتر سخن گفتن، اندیشیدن و عمل کردن و چه کسی یافت می شود که از این خصوصیات بی نیاز باشد؟ مطالعه تنها راه رسیدن به علم است و راهی جز آن برای دستیابی به دانش وجود ندارد چراکه اگر مطالعه نباشد علمی هم در کار نخواهد بود؛ اما مساله‌ای که نسبت به فرآیند مطالعه و اساسا گستره کتاب و کتابخوانی در کشور ما وجود دارد سرانه پایین مطالعه است که تبدیل به یکی از معضلات مهم کشور شده تا جایی که این مساله به دغدغه بزرگ برای مقام معظم رهبری(حفظه الله) و مسؤلین دلسوز فرهنگی تبدیل شده است به طوری که معظم له می فرمایند: «برای یک ملت خسارت بزرگی است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند. امروز کتابخوانی و علم آموزی، نه تنها وظیفۀ ملی؛ که یک واجب دینی است. در جامعه اسلامی کتابخوانی باید فراگیر شود».
ترویج فرهنگ مطالعه در کشور دغدغه مقام معظم رهبری است
ایشان همچنین در جای دیگر می فرمایند: «وظیفه همه افراد فرهیخته و همۀ نهادهای فرهنگی کشور است که در اشاعه، گسترش و تقویت هرچه بیش تر مسئله کتاب و کتابخوانی اهتمام ورزند و در یک کلام، همه درد آشنایان و دل آگاهان به منظور بسیج همگانی برای گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی بپاخیزند تا هنگامه خجسته‌ای پیش آید که در آن کتاب همه جا، برای همه کس و در همه وقت به وفور یافت شود و مطرح باشد و نیز هیچ کس، در هیچ جا، هیچ بهانه ای برای کتاب نخواندن نداشته باشد».
اهمیت احیای کارکرد مساجد در عرصه تولید دانش و مطالعه
با توجه با تاکیدات معظم‌له و از سوی دیگر با در نظر گرفتن کارکردهای متنوعی که مساجد در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام داشته‌اند، باید نسبت به مساله علم‌اندوزی و گسترش فرهنگ مطالعه از مسجد توجه مضاعفی داشت. این روزها بسیاری از کارکردهای مساجد یا فراموش شده یا رو به فراموش می‌رود از جمله مساله کسب و گسترش دانش و البته مطالعه چراکه یکی از مناسب‌ترین مکانها برای ترویج فرهنگ کتابخوانی مساجد است لذا بر متولیان مساجد به ویژه ائمۀ جماعات فرض است که برنامه ریزی کنند تا مؤمنین از زمان حضور خود در مسجد بیشترین بهره را ببرند؛ برای مثال امامان جماعت مساجد می‌توانند یکی از فعالیت‌های مسجد را به ترویج فرهنگ کتابخوانی اختصاص دهند.
در راستای نیل به این اهداف والا، کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور نیز به عنوان یکی از نهادهای دست‌اندرکار در امر مسجد همواره در راستای ترویج فرهنگ مطالعه فعالیت‌های متنوعی را در سراسر کشور داشته‌اند که هرکدام از این اقدامات منجر به شکل‌گیری یک جریان در عرصه کتاب و کتابخوانی شده است؛ از جمله این موارد می‌توان به طرح «تنفس اوراق» اشاره کرد که در مسجد و کانون فرهنگی هنری امام حسین (ع) شهرستان دلیجان به ثمر نشست.
در این مجال قصد داریم تا نگاهی به طرح تنفس اوراق داشته باشیم که از سال ۱۳۹۵ به ابتکار حجت الاسلام «محمد رحیمی» امام جماعت مسجد و کانون فرهنگی هنری امام حسین (ع) شهرستان دلیجان راه‌اندازی شده است. این امام جماعت خوش‌ذوق برای تشویق و معرفی هرچه بیشتر این طرح حتی یک رباعی سرود تا بتواند بیش از پیش ماهیت این طرح را به مخاطب مسجدی معرفی کند؛ در ادامه این رباعی را می خوانید:
ای آنکه به علم دین دل‌ات مشتاق است
با دانش باقری آن قبراق است
در مسجد حضرت امام سوم
هر شنبه شب‌اش تنفس اوراق است
نگاهی به تنفس اوراق در مسجد و کانون فرهنگی هنری امام حسین (ع)
این برنامه کتابخوانی ویژه نمازگزاران با عنوان «طرح تنفس اوراق» شروع شد که با استقبال مخاطبان همراه بود و حتی برخی از مساجد شهرستان از آن الگو گرفته و این برنامه را جزو یکی از برنامه‌های مسجدشان بعد از نماز قرار دادند چراکه این طرح به دلیل فراهم بودن شرایط در مساجد و ساده و کم هزینه بودن، استعداد گسترش در تمام مساجد کشور را داشته و دارد؛ بنابراین به کلیه روحانیون مُبلغ پیشنهاد می‌شود تا در صورت امکان این طرح را در مسجد خود اجرا کنند.
ایده نامگذاری طرح تحت عنوان «تنفس اوراق» از آنجایی شکل گرفت که با توجه به اینکه در بسیاری از مساجد، منازل، کتابخانه‌ها و ... کتابهای فراوان و متعددی وجود دارند که مطالعه نمی شوند، گویا کتابها بین قفسه ها در حال خفه شدن هستند و برداشتن و ورق زدن و مطالعه آنها فرصتی برای نفس کشیدن‌شان خواهد شد در نتیجه این طرح «تنفس اوراق» نام گرفت.
اهداف طرح تنفس اوراق
۱- توسعه فرهنگ کتابخوانی بین نمازگزاران مساجد
۲- ارائۀ الگوی مناسب کتابخوانی برای سایر مراکز فرهنگی
۳- جایگزین کردن کتاب به جای استفاده بی مورد از فضای مجازی
۴- توجه به کارکردهای مورد غفلت مساجد
۵- جذب علاقمندان به مطالعه در مسجد
۶- ارائۀ چهره ای متفاوت از مساجد به جامعه
۷- هماهنگی مساجد با تحول اسلامی در راه تحقق تمدن اسلامی
روش اجرای طرح
۱- اعلان طرح در مسجد و عضو گرفتن از میان داوطلبان
۲- ارسال پیامک به اعضا جهت یادآوری (حداقل در چند ماه اول)
۳- دعوت از شخصیتهای فرهنگی - مذهبی برای شرکت در طرح و آشنایی با آن و تبلیغ طرح
۴- نقل حدیث، آیه یا نکته ای مناسب شبها بین نماز مغرب و عشا توسط امام جماعت و اجرای طرح در قالب یکی از موضوعات زیر:
الف) بیان ارزش بنیانگذاری سنتهای حسنه: از آنجا که طرح ابتکاری بوده و قبلاً به این شیوه در مساجد برگزار نمی شده، جا اندختن آن بینانگذاری سنت حسنه است.
ب) بیان فضیلت حضور و ماندن در مساجد: افرادی ممکن است ادعا کنند که اهل مطالعه هستند؛ اما در منزل یا جاهای دیگر آن را انجام می دهند که این گونه احادیث باعث تشویق آنان به مطالعه در مسجد می شود.
ج) بیان جایگاه دانش اندوزی از جهت شرع، عقل و عرف
۵- توزیع کتاب میان نمازگزاران
۶- شروع مطالعه به مدت ۱۵ دقیقه
۷- بیان خلاصه مطالب خوانده شده توسط یکی از اعضا
نکات اجرایی
۱- روحانیون برای شروع کار می توانند از «ماهنامه مبلغان» استفاده کنند و به تدریج با تهیه کتابهای جیبی مختصر که در ۱۵ دقیقه قابل مطالعه باشند، کار را ادامه دهند و در ضمن از نمازگزاران و خیرین نیز جهت تهیه کتب کمک بگیرند.
۲- از علمای شهر یا نمازگزارانی که کتابخانه شخصی دارند، خواسته شود کتاب های خود را به این طرح اختصاص دهند.
۳- نمازگزارانی که سیر مطالعاتی منظمی دارند و کتابهایی را مطالعه می کنند که در یک جلسه به اتمام نمی رسد، می توانند سیر مطالعاتی خود را در موضوع خاصی به مسجد اختصاص دهند.
۴- روحانیونی که علاقمندند خودشان مطالب را تهیه و چاپ کنند، مناسب است خلاصه ای از هفت صفحه قرآن را که در طول هفته به صورت یک صفحه ای بعد از نماز خوانده می شود، تهیه و با عنوان «تفسیر هفتگی» نامگذاری کنند تا نمازگزاران علاوه بر تلاوت هفت صفحه، با معارف آن نیز آشنا شوند و یا می توانند محتوای سخنرانی و مطالبی را که در مسجد ارائه می کنند در اختیار مؤمنین قرار دهند.
۵- تهیه کتابهایی مناسب سن کودکان و تشویق آنها در هر جلسه
۶- تبادل کتابهای مطالعه شده با مساجد دیگری که این طرح در آنها انجام می شود.
گفتنی است: این طرح در طول این سالها با استقبال مخاطبان همراه بوده و جای خود را میان اهل مسجد باز کرده است.