چگونگی دعوت جوانان و نوجوان به انس با قرآن

به گزارش روابط عمومی ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور، احسان مولوي سرپرست امور فرهنگي و توليد محتواي ستاد کانون‌هاي مساجد در يادداشتي به بررسي چگونگي دعوت جوانان و نوجوانان به وادي انس قرآن کريم با بازخواني و تأمل بر توصيه هاي رهبر معظم انقلاب درخصوص قرآن علي الخصوص برگزاري "مسابقات قرآني بين مساجد" پرداخته است.

متن این یادداشت به شرح زیر می باشد:

چگونه جوانان و نوجوان را به وادی انس با قرآن دعوت کنیم؟

تاملی بر توصیه رهبر انقلاب به برگزاری "مسابقات قرآنی بین مساجد"

 مشارکت پرشور اقشار مختلف به ویژه نوجوانان و جوانان در عرصه های مختلف قرآنی همواره یکی از مهمترین دغدغه های برنامه ریزان، متولیان امور قرآنی در کشور بوده است. بررسی تجربه‌های استقبال نوجوانان و جوانان  از برنامه های متنوع و متعدد قرآنی در طول این سالها نیز گواهی بر این ادعاست که اکثر قریب به اتفاق آن ها، آن گونه که باید و شاید در جذب صحیح نوجوانان و جوان موفق نبوده اند.

 سوالی اینجا مطرح می شود که چرا برنامه های قرآنی حتی با غنای محتوا برای نوجوانان و جوانان جذاب نیست؟ در دنیای پر زرق و برق مادی امروز ( از بازی ها، برنامه ها و شبکه های اجتماعی سرگرم کننده گرفته تا محتواهای گمراه کننده)، چگونه می توان این فعالیت ها را برای کودکان و نوجوانان جذاب کرد؟ پاسخ به این سوالات را در رهنمودهای رهبر معظم انقلاب جستجو کردیم برای آن پاسخ های متعدد و البته متقنی یافتیم.

اما در میان توصیه های معظم له با گزاره ای کلیدی مواجه می شویم که توجه و تاکید ایشان، ما را به تامل بیشتر در تک تک واژه های آن وا می دارد، ایشان در تاریخ 14 فروردین سال 1402 در محفل انس با قاریان قرآن کریم می فرمایند:  "مساجد یک محل ... هر کدام از اینها یک پایگاه قرآنی باشند و با هم ارتباط داشته باشند؛ اینها بروند به مهمانی آنها، آنها بیایند به جلسه‌ی اینها؛ با هم مسابقه بدهند؛ این غیر از این مسابقات رایجی است که اوقاف و دیگران راه می‌اندازند؛ یک چنین کارهایی انجام بگیرد؛ این بهترین مشوّق است برای اینکه جوانها و نوجوان‌ها وارد وادی قرآن‌ خوانی بشوند؛ ما به این احتیاج داریم."

تصریح ایشان به عبارت "بهترین مشوق" موجب شد تا نگارنده در این یادداشت از میان دیگر عبارات دقیق و درس آموز این بیان نورانی " به بررسی ابعاد" بهترین مشوق" با استفاده از نظر کارشناسان و اساتید این حوزه بپردازد:

 الف) مشوق چیست و چه انواعی دارد؟

 مشوق را "سر شوق آورنده، و تشویق کننده" تعریف کرده اند(فرهنگنامه معین) ، به عبارتی مشوق یعنی عاملى كه بتواند منشاء ایجاد ذوق و شوق ، تحرك و امید و علاقه در انـسـان شـود  و برای آن انواع مختلفی  را بر شمرده اند؛ از جمله:ترغیب ،تقدیر،تحسین ، تشکر و ...

ب)ویژگی های مشوق

یک مشوق باید واجد چه ویژگی ها و شاخص‌هایی باشد تا بتوان عنوان "بهترین" مشوق را برای آن اطلاق کرد؟! به عبارت دیگر چه زمانی یک مشوق می تواند بهترین اثر در برانگیزانندگی مخاطب را داشته باشد تا او را به سمت و سوی مقصد به حرکت درآورده و برای او کمترین آسیب را به همراه داشته باشد؟ در ادامه به برخی از مهمترین این ویژگی ها می پردازیم:

-اثر بر قلب

اگر مشوق عاملی برای جذب مخاطب است، لازم است مشوق بر قلب مخاطب اثر بگذارد. چرا که " راه جذب جوانها(به مساجد) تصرّف دل جوان است. دل جوان یک قیامتی است،" ( رهبر معظم انقلاب، 31/۰۵/1395) چنین اثری ماندگار بوده و فرد را در مسیر  رسیدن به هدف ثابت قدم نگه می دارد.

-فراگیری

یک مشوق باید قدرت جذب و ایجاد جریان شوق آفرینی در تعداد کثیری از افراد را داشته باشد. به عبارت دیگر به گونه ای نباشد که ویژه گروه محدود و معدودی از جامعه باشد و بخش کثیری از مخاطب را نادیده بگیرد.

-متناسب

مشوق باید با هدف تناسب داشته باشد. افراط و تفریط در تعیین مشوق چه از بعد نوع و میزان چه مادی و چه معنوی می تواند نتیجه عکس داده و عامل رویگردانی و یا انحراف مخاطب از رسیدن به هدف شود . مثلا اگر برای یک هدف معنوی یک مشوق مادی صرف در نظر گرفته شود امکان دارد که آن هدف معنوی به حاشیه رفته و باعث دلزدگی از هدف را به همراه داشته باشد.

-وسیله بودن نه هدف قرار نگرفتن:

یکی از مهمترین ویژگی هایی که برای ایجاد یک مشوق باید در نظر گرفت توجه به وسیله بودن مشوق است. به این معنا که خود مشوق نباید هدف قرار بگیرد و فقط باید به عنوان یک عامل خارجی شور و شوق درونی فرد را برای حرکت در مسیر مد نظر ایجاد نماید. متأسفانه در برخی از برنامه های قرآنی شاهد آن هستیم که هدف از شرکت در مسابقات به دست آوردن هدایای نقدی قابل توجه آن بوده و هدف اصلی را تحت الشعاع قرار داده و حتی ذائقه مخاطب را نیز تغییر می دهد.

 ج)چرا "مسابقات قرآنی بین مساجد"، بهترین مشوق است؟

برای پاسخ به این سوال لازم است، تأملی در ترکیب "مسابقات قرآنی بین مساجد" داشته باشیم. این عبارت از چهار بخش کلیدی تشکیل شده است. اول مسابقات که اشاره به قالب دارد. دوم قرآنی که به موضوع دلالت دارد، سوم مساجد که به بستر اجرا دارد و بین مساجد که به ارتباط مساجد بایکدیگر تأکید دارد. هر یک از این موارد ویژگی های منحصر به فردی دارد که در مجموع این ترکیب را به بهترین مشوق برای جذب نوجوان و جوانان به مساجد تبدیل می کند.

اول: قالب مسابقه:

-جذابیت رقابت

روحیه جوان و نوجوان به گونه ای است که ذاتا رقابت را دوست دارد. همچنین قالب رقابت به خودی خود نیز دارای جذابیت است. حتی اگر برای پیروزی در رقابت دستاورد خاصی نیز تعریف نشده باشد.

-دیده شدن و شکوفایی استعداد

حق استعدادهایی که خداوند در وجود انسان به امانت گذاشته است آن است که شناخته شده و پس از تقویت در خدمت به خلق خدای متعال مورد به کار گرفته شود. در این صورت است که خلق به بهره مندی او از این نعمت الهی پی برده و او را می ستایند.

-دوم موضوع قرآن

تمایل دل پاک نوجوان و جوان به معارف قرآن کریم

قرآن کریم ، این معجزه الهی به خاطر ویژگی های ظاهری و غنای محتوایی ، وجود جوانان و نوجوانان پاک سیرتی  را که به اندازه ظرفیت خود با قرآن مأنوس شده اند سیراب کرده و  این خود مقدمه ای می شود  برای عطشی روز افزون برای غوطه ور شدن در دریای معارف  قرآن تا جایی که برای یافتن لایه های جدید سر از پا نشناسند.

جذابیت استفاده از هنربرای انتقال معارف قرآنی برای هنرمندان انقلابی

برای افرادی که هنر را وسیله انتقال پیام می دانند و دغدغه هدایت مردم را  در سر می پرورانند، مفاهیم و معارف بالای قرآنی بهترین منبع برای استخراج ایده های جذاب و موضوعات مفید و مخاطب پسند است. علاوه بر این حس اثر گذاری بر مخاطب با پیام قرآن جذابیتی وصف ناشدنی برای خود هنرمند دارد.

سوم: بستر مساجد

-میل  انسان به کارهای جمعی و تیمی

جمله "انسان موجودی است اجتماعی" واقعیتی است که همه ما بارها و بارها گفته و شنیده ایم. میل انسان به ویژه نوجوانان و جوانان در جمع و پذیرفتن مسئولیت و اثر گذاری در آن جمع  بسیار بیشتر به انجام فعالیت های انفرادی است.

-تنوع مخاطب

یکی از ویژگی های  فعالیت در مسجد مواجهه با طیف گسترده مخاطب از اقشار گوناگون است. این فراگیری شامل سن، جنسیت ، شغل، طبقه اجتماعی و... می شود.

-مسئولیت پذیری 

برگزاری مسابقات در مسجد به عبارتی پذیرفتن مسئولیت افراد جهت مشارکت در اجرای مسابقات نیز به شمار می رود. این که هر کس به سهم و توان خود گوشه ای از کار برگزاری مسابقات را گرفته و  قدمی در این راه بردارد خود مشوقی برای نوجوانان و جوانان به حساب می آید.

چهارم ارتباط مساجد با یکدیگر

-اثرگذاری در سطح کشور از طریق ایجاد فضای قرآنی در محله

هر محله به مثابه سلولی از کل جامعه است و برآیند حرکات و جریانات هر محل جهت گیری و جریان کل جامعه را شکل می دهد. از سوی دیگر مساجد به عنوان پایگاه حرکات اجتماعی محل می تواند نقش موثری در این جریان سازی داشته باشند. در صورتی که جریانی برخاسته از هم افزایی مساجد با یکدیگر باشد بی شک این جریان با قدرت و سرعت بیشتری فراگیر خواهد شد و جامعه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

-رقابت متوازن

به دلیل تنوع و اختلاف سطح مخاطبین در مساجد برگزاری مسابقات  بین مساجد به صورت گروهی نوعی توازن در رقابت بین شرکت کنندگان را برقرار می کند.