کتابخوانی در فضای مساجد بهترین مسیر تحقق بیانیه گام دوم و تمدن نوین اسلامی است

به گزارش ستاد ارتباطات رسانه‌ای (فهما)، نشست مجازی «نقش شبکه کتابداران در توسعه فعالیت کتابخانه‌های مساجد» همزمان با برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، عصر روز چهارشنبه 6 بهمن ماه با مشارکت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، سرای اهل قلم ، نمایشگاه مجازی کتاب تهران و ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار شد.

 

در این نشست که به دبیری «جواد زاهدی» برگزار می‌شد، حجت الاسلام والمسلمین «حبیب رضا ارزانی» مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس ستاد فهما، «فهیمه باب الحوائجی» دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات به ارایه مباحث خود پرداختند.

 

حجت‌الاسلام و المسلمین ارزانی در ابتدای مباحث خود با بیان اینکه از میان 26 هزار و 106 کانون فرهنگی هنری سراسر کشور تعداد 12 هزار و  703 باب از کتابخانه برخوردار هستند، اظهار کرد: همچنین چهار هزار و 449 کتابدار در کتابخانه کانون های مساجد فعالیت دارند.

 

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد کشور با اشاره به برخی فعالیت های ستاد فهما در عرصه کتاب و کتابخوانی گفت: اطلاعات کتابخانه‌ها و بانک اطلاعات کتابداران در سامانه بچه‌های مسجد ثبت شده است، ضمن اینکه در راستای مهارت‌افزایی برای کتابداران تاکنون دوره‌های مختلفی برگزار شده است که بسیاری از این دوره‌ها بر اساس نیازی که کتابداران اعلام کرده و انتخاب می‌کنند بر گزار شده است، به انضمام اینکه پس از دریافت دوره به افراد گواهینامه اعطا می شود.

 

وی گفت: از سوی دیگر برگزاری جشنواره کتاب بچه های مسجد از جمله برنامه‌هایی بود که با استقبال اعضای کانون ها مواجه شد. همچنین با هدف تقویت شبکه کتابداران مساجد اقدامات متعددی صورت پذیرفت که از جمله آنها می توان به ارسال منابع کتابخانه ای به استان ها، تکریم و تقدیر از کتابداران در فواصل مختلف به ویژه هفته کتاب، معرفی به جشنواره های ملی از جمله جشنواره مروجان کتابخوانی و روستاهای دوستدار کتاب از طرف استان ها، اعطای کد تخفیف خرید کتاب الکترونیکی از اپلیکیشن طاقچه در دو مرحله اشاره داشت.

 

حجت الاسلام و المسلمین ارزانی با بیان اینکه برنامه ستاد فهما در عرصه کتاب و کتابخوانی و همچنین کتابداران یک برنامه کاملا مشخص است، افزود: این مساله بدان معناست که شبکه کتابداران در حال حاضر ایجاد شده و کتابداران ما در نقاط مختلف کشور در قالب شبکه کاملا مردمی و مسجدی ارتباط خود را دوستداران کتاب ایجاد کردند و ما اکنون نیازمند تقویت این شبکه هستیم که اقدامات لازم در راستای تحقق این مهم در حال انجام است.

 

 رئیس ستاد فهما در بخش دیگری از مباحث خود اظهار کرد: اگر بخواهیم در حوزه کتاب و کتابخوانی به سمت بیانیه گام دوم حرکت کرده و از سوی دیگر در حوزه تمدن نوین اسلامی کار ویژه ای داشته باشیم بهترین فضا، فضای مسجد است و اساسا مگر می توانیم تمدن اسلامی را بدون توجه به مسجد اعتلا ببخشیم؟ بنابراین بهترین فضا مسجد است چراکه به وسیله انس و ارتباط روزانه و دائمی با مسجد در راستای جذب افراد و اهل مسجد به کتاب می توانیم گام برداریم.

وی ادامه داد: به طور کلی به کتابخانه‌ها از دو جنبه توجه می شود، یک جنبه عَرَضی است و جنبه دیگر ذاتی به این معنا که ذات کتابخانه فی نفسه ارزشمند است. بنابراین با توجه به آنچه که ذکر شد کتابخانه های مسجد به تقویت این مهم کمک می کنند و افراد با حضور در کتابخانه مساجد به سمت کتاب و مطالعه جذب می شوند؛ از سوی دیگر استفاده از کتابخانه مسجد مقدمه برای آمدن به مسجد است. 

 

حجت الاسلام و المسلمین ارزانی همچنین با اشاره به اهمیت حمایت از طرح های خلاقانه در عرصه کتابخانه مساجد تصریح کرد: در راستای تحقق این هدف، ستاد فهما اقدام به برگزاری چندین طرح کرد که از جمله آنها می توان به طرح «شنبه‌های کتاب» اشاره داشت که جایگاه بسیاری خوبی در سطح مساجد کشور یافته و چند ده هزار نفر در قالب این طرح به مساجد آمده و اقدام به معرفی کتاب کردند. 

 

رئیس ستاد فهما افزود: در سطح کانون های مساجد کشور کتابخانه های متعددی وجود دارد اما یک کتابخانه الگو به نام کتابخانه «فاطمه ها» در جنوب کرمان فعال است که می توانیم بر اساس آن مدل ویژه ای را خاص کتابخانه های کانون‌های مساجد طراحی کنیم.

 

وی گفت: وقتی تاریخ کتاب و کتابخوانی را نگاه کنیم مشاهده خواهیم کرد که بسیاری از کتابخانه های ما در کنار مساجد شکل گرفته است، این کتابخانه ها در شکل گیری تمدن اسلامی جایگاه ویژه ای داشتند.

 

 همچنین در ادامه این نشست «فهمیه باب الحوائجی» طی سخنانی با بیان اینکه یک کتابخانه مجهز و مملو از کتاب بدون حضور کتابدار فعال فایده ای ندارد، اظهار کرد: باید برای کتابخوان انگیزه ایجاد کرد، در این عرصه یکی از مهمترین راهکارها بهره مند بودن از کتابدار فعال و ارایه عناوین متنوع در کتابخانه است، در این میان با توجه به آنچه که اشاره شد مسجد به عنوان یک دژ محکم برای توسعه فرهنگ دینی و اجتماعی باید کتابخانه ای داشته باشد که دارای این ویژگی ها باشد. 

 

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ادامه داد: مساله کتابخانه و کتابدار را باید در دو دسته بررسی کرد. نخست آنکه یک سری مهارت ها وجود دارد که هر کتابدار موفقی باید از آن برخوردار باشد، مساله دوم مهارت هایی که یک کتابدار کتابخانه مسجد باید از آن بهره شده باشد. اساسا یکی از مسایل مهم برای کتابداران تخصص است به ویژه در قسمت اول که اگر کتابدار مهارت داشته باشد با موفقیت بیشتری می تواند کتابخانه را اداره کرده و مخاطبان را جذب کند. 

 

وی افزود: اما در مورد کتابدار کتابخانه مساجد تاکید بیشتر من روی ارایه خدمات عمومی است به این دلیل که خدمات عمومی کتابخانه بیشتر جذب مخاطب می کند و از سوی دیگر این خدمات عمومی در ارتباط تنگاتنگ و بیشتر با مخاطبان و مراجعه کنندگان به مسجد است.

 

 

باب الحوائجی ادامه داد: از دیگر برنامه هایی که در عرصه توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در مساجد اهمیت دارد برگزاری جلسات نقد کتاب در مساجد است، اینکه نویسندگان کتاب ها به مساجد بیایند که این امر منجر به جذب مخاطب می شود؛ البته شخصا تاکید فراوانی روی این مساله دارم که خدمات اولیه باید به درستی انجام شود، خدماتی که باید روی آنها برنامه ریزی و ابتکار باشد، تشکیل انجمن های کتابخوانی با حضور جوانان علاقه مند می تواند در این عرصه تاثیرگذار باشد.

این پژوهشگر در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به منابع و کتاب‌هایی که کتابداران مساجد می توانند مطالعه کنند، افزود: این مساله اهمیت دارد که به طور کلی  یک فرد و به طور خاص یک کتابدار بداند که سواد اطلاعاتی را از کجا به دست بیاورد و پس از آن نسبت به اطلاعات تحلیل و ارزیابی داشته باشد. یک کتابدار باید با منابع کتابداری آشنا باشد و بداند که در مجموعه سازی باید چه منابعی را مطالعه کند.

 

وی در ادامه به معرفی چند کتاب در عرصه کتابداری پرداخت و گفت: آثاری نظیر «مجموعه سازی و خدمات تحلیل مدرک» نوشته «حمید محسنی»، کتاب «مدیریت مجموعه سازی» نوشته مشترک بنده و «زهرا اباذری»، کتاب «سازماندهی اطلاعات» نوشته «محمدحسین دیانی» از جمله آثاری است که یک کتابدار می تواند از آنها استفاده کند.

 

باب الجوائجی در بخش دیگری از مباحث خود ضمن تقدیر از فعالیت های ستاد فهما در عرصه کتاب و کتابخوانی گفت: من به عنوان داور رویداد فهما در سال‌های گذشته با مجموعه کانون های مساجد همکاری داشتم و می توانم بگویم سیر خوبی شکل گرفته و ابتکارات جالب توجهی از سوی کتابداران ارایه شده است. 

 

وی با اشاره به کتابخانه «فاطمه ها» در جنوب کرمان گفت: این کتابخانه قابلیت تبدیل شدن به یک بِرند بین المللی را دارد و اگر بتوانیم به درستی برایش تبلیغ داشته باشیم، می توانم بگویم این کتابخانه بین کتابخانه مساجد و کتابخانه های داوطلبانه، واقعا قابلیت تبدیل به یک برند بین المللی را دارد.

 

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ادامه داد: رشد ستاد فهما در عرصه کتابخوانی کاملا قابل مشاهده است و پیشنهاد می کنم برای ارتقای فعالیت‌ها، مدیریت دانش را در کتابخانه های مساجد تقویت کنیم. یکی از ساده‌ترین کارها در مدیریت دانش، سازماندهی کردن، خلاصه کردن و اشتراک گذاشتن دانش است و اینکه اطلاعات در بین شبکه در چرخش باشد.

 

وی با بیان اینکه شبکه کتابداران مساجد نیازمند برنامه ریزی دقیق است، افزود: اختصاص بودجه در این عرصه حرف اول را می زند، باید بدون تعارف به این مساله توجه داشت، از سوی دیگر باید فرصت هایی که در مورد کتابخانه مساجد وجود دارد احصا کنیم؛ دست بر اتفاق امروز پیش از این نشت در جلسه دفاعیه از رساله دکتری به عنوان استاد راهنما بودم. این رساله نوشته «فاطمه اعتمادی» بود که خود کتابدار کتابخانه یک مسجد بود و بسیار رساله جالب توجهی بود. بسیار برایم مایه مسرت بود که کتابخانه ای در یکی از مساجد داریم که کتابدار آن دکترا دارد. فرصت های بسیاری نظیر این کتابدار داریم که خودشان تحصیل‌کرده رشته کتابداری هستند و به بهترین شکل سازماندهی داشته و از همه مهمتر علاقه به فعالیت در این عرصه دارند. افرادی از این دست می توانند سرشبکه شبه کتابداران باشد و در ایجاد میدریت دانش و اشتراک آن نقش آفرینی کنند.

 

باب الحوائجی همچنین با تاکید نسبت به آموزش کتابداران گفت:آموزش از راه دور و از سوی دیگر در اختیار قرار دادن منابع به کتابداران مساجد می تواند رویکردی موثر باشد، به ویژه اگر این منابع را تخفیف ارایه شود.

 

 وی در پایان گفت: در راستای تقویت شبکه کتابداران و فعالیت بیشتر و موثر در عرصه کتابخانه مساجد،پیشنهاد می کنم انجمن کتابداران مساجد ایجاد شود.