مسجد ابوالفتوح؛ مسجدی با معماری و جذابیت های بصری فراوان در قلب تهران

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، مسجد حاج ابوالفتح، واقع در میدان قیام (شاه) تهران با پیشینه‌ای دور و دراز که به روزگار قجری و عهد ناصری می‌رسد، نامش را از حاج ابوالفتح فتحیه از تجار معروف بلورفروش تهرانی گرفته و تاکنون برخی شخصیت‌های نام آشنای حوزوی، تبلیغی و سیاسی چون آیات حسن حسن‌زاده آملی، عبدالله جوادی آملی، محمد امامی کاشانی، محمدتقی فلسفی،  شیخ مروارید، احمد کافی و مرتضی مطهری را به خود دیده است.

این مسجد و حوزه علمیه در سال ۱۳۲۰ به دلیل خیابان کشی‌های نوی آن روزگار، به‌صورت مخروبه درآمد که به همت آیت‌الله سید مرتضی لنگرودی، دوباره احیا  شد. رویدادهای بی‌شماری در مسجد حاج ابوالفتح رخ داده است که مهم‌ترین آنان عبارتند از: نخستین تجمع مردم در مسجد و تظاهرات به سمت دانشگاه تهران به خاطر دستگیری امام خمینی(ره) در سال ۱۳۴۲ در شهر تهران، راه‌اندازی هیات مرتضویون، برگزاری جلسات هیات مؤتلفه در سال‌های ۱۳۴۲ تا سال‌ها بعد، مراسم ترحیم طیب حاج رضایی در سال ۱۳۴۲ و مراسم ختم مرشد قاسم از پهلوانان بنام در سال ۱۳۴۶.

این مسجد از منظر معماری نیز جذابیت‌های بصری فراوان دارد و چشم هر تماشاگری را می‌فریبد. نمای بیرونی مسجد، آجر سه سانتی است و همه جداره‌های بیرونی آن تبدیل به واحد تجاری شده است.

مساحت اولیه مسجد حاج ابوالفتح، ۴۱۸ متر بود که اکنون با گسترش فضای آن، ۱۸۴۳ متر است. این مسجد دارای سه شبستان، یک صحن، یک کتابخانه و ۲۹ حجره برای طلاب است. صحن مسجد و حوزه علمیه حاج ابوالفتح، مستطیلی است که در مرکز آن، صحن حوضی به ابعاد ۹ در ۵ متر و چندین درخت چنار قرار دارد و گرداگرد این حوض، حجره‌ها قرار دارند. در ضلع جنوبی صحن، شبستان جنوبی قرار دارد که نوار کاشی کاری شده سر در شامل آیات سوره «بینه» است.

از مسجد حاج ابوالفتح با این معماری و ساختمات زیبا و با آن پیشینه پر بار، انتظار می‌رود امروزه یکی از مساجد ممتاز و نام‌آشنای پایتخت ایران باشد و به اندازه مساجد تاریخی چون مسجد امام(ره) (شاه) نامش وِرد زبان‌ها باشد، اما این انتظار، خوش‌خیالی بیش نیست و به نظر می‌رسد به جز همسایگان آن، کسی خبری از این مسجد ندارد و کمتر کسی خارج از منطقه ۱۲ تهران، نام آن را شنیده است و دیگر خبری از شهرت دیرینه آن نیست.

محراب شبستان شرقی در ضلع جنوبی شبستان واقع شده و به شکل یک نیم هشت است . ازاره دیوارهای محراب تا ارتفاع نیم متری سنگ شده و در کتیبه ای در نوک تیزه فضای طاقی شکل محراب ، روی کاشی لاجوردی نوشته شده است : انما یتقبل الله و … هره چینی اطراف دهانه محراب به صورت طاق رومی آجری نقش بسته و نام معمار بدین شکل «عمل استاد ابوالقاسم معمار سوسن دوست» در حاشیه دو یال پشتی محراب به شکل طاق با خط سفید ثلث ، روی کاشی خشتی سوره مبارکه «جمعه» نوشته شده است. سقف محراب نیز دارای ترنج بندهای چهار تند است. البته روی دیوار این محراب تاریخ مرمت آن ۱۳۷۱ ه خورشیدی ثبت شده است.

در ضلع جنوبی صحن مسجد و حوزه علمیه حاج ابوالفتح (فتحیه) ، شبستان جنوبی قرار دارد که نوار کاشی کاری شده سر در شامل آیات سوره مبارکه «بینه» است و تاریخ ساخت آن به سال ۱۲۷۳ ه خورشیدی بر می گردد. طاق نما از نوع قوس تیز شامل اسلیمی های سفید و لاجوردی است و ترنج هایی در آن دیده می شود و در حاشیه آن از آجر قزاقی استفاده شده است و در مرکز کتیبه هایی از جنس آهن و تصویری از آیت الله روح الله خمینی نصب شده است.

شبستان جنوبی ۵۰ سال قبل به طور کامل تخریب و بازسازی شد و از این شبستان به عنوان سالن مطالعه ، امتحان طلاب و کلاس درس استفاده می شود.

 از دیگر معماران مسجد حسین لرزاده است که می توان به آن اشاره کرد .