مساجد مأمن و جایگاهی تاثیرگذار در حل مشکلات اجتماعی محسوب می‌شوند

به گزارش ستاد ارتباطات رسانه ای (فهما)،  حکمرانی متعالی و دولت مطلوب، مسجد طراز اسلامی در اندیشه رضوی، توجه به سبک زندگی رضوی و مسئله تولید در فرهنگ رضوی از جمله موضوعاتی است که به مناسبت دهه کرامت با «بهنام صحرانورد» پژوهشگر برجسته اندیشه رضوی و داور همایش بین المللی مناظرات رضوی مطرح کرده ایم. در ادامه حاصل این گپ و گفت را می خوانید:

 - یکی از مهمترین موضوع های روز می تواند تشکیل دولت مطلوب از منظر اندیشه رضوی باشد که در این مسئله باب صحبت را باز کنیم؟

یکی از حوزه چالش زا در نظام اندیشه ای در اسلام چگونگی حکمرانی متعالی و دولت مطلوب و مشروع و مقبول در سیره رضوی است که در کلام بزرگان و کلام انبیا و کلام ائمه نیز مطرح و به ویژه حضرت انیس نفوس شمس الشموس امام رضا(ع) نیز بیان شده است و به راستی چگونه می توان دولت را با مختصات سر کار آورد که بتواند تجلی گر و تبلور اندیشه های حضرت امام رضا (ع) باشد و بر مبنای اندیشه های بزرگ ایشان نمود و تبلور پیدا کند.

وقتی در سیره آن بزرگوار سیر می کنیم در اندیشه و آثار آن بزرگوار مورد قول و بحث و فصل قرار می دهیم به نکاتی می رسیم که امروزه در دولت مطلوب جامعه نیز نشانه های از آن را دیده باشیم، بحث «دولت – ملت» یکی از مهمترین کلید واژه های مورد تاکید است. دولت - ملت به این اشاره دارد که در یک حکمرانی خوب و حاکمیت متعالی ارزش های دینی مردم در کنار ارکان دولت برای تحقق مطالبات مدنی در یک شبکه جامعه مدنی تلاش می کند و بسترهای لازم را از قبیل وجود حکمرانی خوب به منصه ظهور می رسانند.

در کلام حضرت امام رضا (ع) بارها بر حضور مردم در تمامی عرصه ها و صحنه های اجتماعی تاکید شده است، ایشان جامعه بی وجود مردم را فاقد روح و فاقد نشاط می داند و بر حکمرانی دیکتاتوری آن خط بطلان می کشد. تدبیر در کنار تقدیر، شورا در کنار استفاده از آموزه های غنی دینی، فقهی و اسلامی می تواند مشخصه های از یک دولت مطلوب در سیره رضوی باشد.

بر مبنای پژوهش های صورت گرفته در اندیشه آن امام بزرگوار تربیت در کنار معنویت، فضیلت، مدنیت، اخلاق و معیشت کلید واژگان یک دولت مطلوب هست یعنی دولت مطلوب دولتی است که در کنار آموزش پذیری، جامعه پذیری و تربیت همه کنشگران عرصه های اجتماعی همه شهروندان و همه مومنان نهایت تلاش وافر خود را به کار بگیرد تا دولت از مدنیت و اسلامیت ظهور داشته باشد.

برای تحقق عدالت نیاز به یک عقلانیت اجتماعی منبعص از شریعت و نحله اسلام نیاز دارد تا بتوان از قبل آن برای یک زیست متعالی برخوردار از معیشت بدون فاصله اجتماعی اقدامات جدی صورت بگیرد به تعبیر دیگر وقتی از دولت مطلوب در اندیشه رضوی صحبت می کنیم دولتی است که در آن همه مشخصات سبک زندگی مدرن دینی را باید به نظاره بنشاند و از نظم فردی تا انضباط اجتماعی از انسجام درونی تا وفاق ملی و در حوزه های مختلف این مختصات باید از قبیل حضور کارگزان پاک دل منصب و عادل برای جامعه به عنوان الگوهای مطلوب در میان اقشار مختلف اجتماعی مراد باشد.

بدین سان اصلاحات از بالا برای ترویج شعائر اسلامی مورد تاکید دولت مطلوب است و از سوی دیگر در چنین دولتی می بایست غایت حضور پررنگ مردم در کنار کارگزاران برای تحقق یک زیست متعالی در ابعاد مختلف باشد تا شاهد ترویج و تعمیق باورهای دینی در همه حوزه های باشد.

دولت مطلوب اسلامی در اندیشه رضوی دولتی است که مقبول و مشروعیت را به عنوان تحقق آمال و آرزوهای بزرگ مدنی به ارمغان بیاورد و نهایت کلام آنکه در اندیشه رضوی دولت مطلوب دولتی است برآمده از مطالبات مدنی در عین تحقق آن دسته از اهداف و آرمان های که تربیت را در کنار فضیلت برای رسیدن به عدالت و معیشت مورد هدف و قصد دارد.

 - در خصوص پیش بینی های اندیشه رضوی در مسئله مسجد تراز اسلامی چیست؟

مسجد تراز اسلامی در سیره رضوی از شاخصه ها و ویژگی ها و مشخصات و مختصات خاصی برخوردار است. مسجد بلا شک اولین و فراگیرترین مامن و نیایشگاه مسلمانان در همه ادوار تاریخی از بعثت نبی مکرم اسلام (ص) تا به امروز از شان و جایگاه بی بدیل و پررنگ برخوردار بوده است این فضای معنوی به عنوان مامن و جایی که خانه همه دردمندان، بیچارگان، اصحاب اندیشه و حوزه های مختلف هست و در سیره نبی مکرم اسلام (ص) و سیره ائمه اطهار (ع) چنان جایگاهی داشته است که جای صلح و جای جنگ، جای بودن با هم و جای فصل رویش امید، جای مشورت، جای شورا، جای تدبیر و جای تصیمیم گیری ها، تصمیم سازی ها و برنامه ریزی ها بوده است.

بسیاری از مناظرات بزرگ تاریخی در مسجد در میان اصحاب انصاف و عدالت شکل گرفته است این مسجد آن چنان جایگاهی داشته است که سیره اسلام و کل ائمه اطهار (ع) همه را به سوی بودن در مسجد در کنار هم و با هم و برای هم معنی و تفسیر کرده اند. به بیان دیگر وقتی سوال می شود از حضرات معصومین (ع) اشاره به این دارد که در مسجد غنی و فقیر، دارا و ندارد، رنگ ها، سیاه و سفید هیچ فرقی در جایگاه ندارند جز تقوا و قرار گرفتن در صفوف فشرده در کنار هم. بدین سان ما در بسیاری از مقاطع تاریخی شاهد حضور پررنگ مردم عصر نبوت و امامت در مساجد به عنوان مامن و جایگاه بسیار بزرگ برای حل مشکلات اجتماعی و بهبود معیشت زندگی و ارتقا وضعیت و ایجاد یک سبک زندگی مدرن بر طبق اقتضائات محلی بومی و شرایط آن روزگار بودیم و انتظار این است این مسجد در دوران متاخر و اخیر بتواند با یک دگراندیشی و دگرسازی در باب اندیشه ای همان جایگاه فاضل گذشته خود را احیا کند. از قبیل یک معماری مدرن، تزئین مدرن، تبیین و تشریح جایگاه مدرن می توان آموزه های بزرگ رضوی را در مسجد تراز اسلامی به نظارت نشست.

دهه پنجم انقلاب اسلامی می تواند فصلی نوین دیگر از نگارش سند مسجد تراز اسلامی باشد تا بتوان با تبلیغ و تشریح ابعاد و کارکردهای آن در مسیر احیا مسجد در کارکرد عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی گام های بزرگی برداشت تا تعمیق باورها و ارزش های دینی در مسجد به صورت ترویج حسنات در کنار بلوغ فکری و بلوغ دینی جامعه رخ دهد.

در این میان حضور جوانان و کسانی که در مسیر نو شدن برای پذیرش اندیشه های عمیق دینی قرار دارند، می تواند رنگ و روی دیگر برای مساجد ببخشد بنابراین تاکید بر حضور آن دسته از اقشاری است که دارای وجاهت حقوقی، وجاهت علمی و مقبولیت عامه و در یک معنا حضور همگانی با تاکید بر نسل جوان آنگونه که در بیانیه گام دوم انقلاب نیز مورد تاکید است می تواند یکی از مشخصات مسجد تراز اسلامی باشد.

- از آنجا که ائمه معصومین (ع) سرلوحه جامعه هستند در خصوص سبک زندگی و سیره رضوی برای برنامه ریزی های اجتماعی مطالبی را بیان کنید؟

تغییرات عدیده اجتماعی در این دوران متاخر به ویژه در دوران اخیر فضای از دنیای مدرنیست با اندیشه ها و نحله های مختلف چنان دنیا را غرق خود کرده است که یک سبک زندگی نوینی در عرصه های حیات زیست مان اجتماعی ایجاد شده است.

سبک زندگی مطلوب رضوی از شاخصه های مهم و مختلف برخوردار است در دنیای که انسان ها در شبکه های اجتماعی در هم تنیده چنان در اقیانوسی گرفتار شده اند که نشانه های از حرکت آرام و دقیق وجود ندارد این حوزه می تواند برای ما یک مسیر دیگری از تلاش برای زیستمان اجتماعی متعادل فراهم بسازد.

در سبک زندگی رضوی چند شاخصه می تواند برای ما الگو باشد تا بتوان از طریق برداشت و گرفتن آموزه های چند از آن برای حرکت جامعه به دست مایه های بزرگ فکری رسید. بلا شک زیست مان اندیشه بشری و سبک زندگی رضوی را می توان در حوزه دین، اعتقادات، اخلاق، باورها و ارزش های اسلامی از سوی و از سوی دیگر یک نظم مدرن متعادل به معنی و تفسیر گذاشت و از سوی دیگر در سبک زندگی رضوی اخلاقیات، اعتقادات و باورها در کنار ظهور دانش ها برای احکام مدرن روز می تواند برای ما کارکردهای فردی و اجتماعی سبک زندگی را تفسیر کند.

در اندیشه رضوی سبک زندگی چنان مشخصاتی دارد که از فردیت تا جمعیت، از زایایی تا میرایی، از پیشا تولد تا پسا تولد مختصاتی از یک ویژگی های را به منصه ظهور می رساند و ما می توانیم از آن مواهب طبیعی و سایر موارد بهره های لازم را داشته باشیم. در اندیشه و سبک زندگی رضوی حیات انسان ها گره خورده است به حیات دیگر و همبستگی اجتماعی معنای متمایز در چنان دینی دارد. در این مسیر مادیت انسان با جسمانیت انسان و در کنار روحانیت انسان معنی دار می شود از سوی دیگر عدالت و عقلانیت اقتضا می کند که سبک زندگی اسلامی ما بتواند معنای از مساوات، عدالت و برابری را در حوزه های مختلف اجتماعی برای ما به ارمغان بیاورد.

 - مسئله تولید از مهمترین مباحث روز جامعه است در خصوص شعار «تولید، پشتیبانی ها، مانع زدایی ها» که مقام معظم رهبری مطرح کردند در سیره اندیشه رضوی نیز مطالبی بیان کنید؟

یکی از مباحث مهم و روز در جامعه ایران بحث شعار سال و زمینه سازی برای تحقق آن است و مانع های تولید که در این مسیر وجود دارد، حمایت ها و پشتیبانی های آن و از سوی دیگر این مقوله در اندیشه بزرگان دینی در حیات و سیره نبی مکرم اسلام (ص) در حیات ائمه اطهار (ع) و به ویژه در سیره رضوی از جایگاه مهمی برخوردار است.

اگر تعاملی در بایسته اندیشه حضرت آقا امام رضا (ع) داشته باشیم، به نکاتی ذیل در این خصوص می توان اشاره کرد:

تولید در اندیشه آن بزرگوار به نظر می رسد معنای عام داشته باشد و این تولید می تواند در حوزه دانش مراد باشد، از آنجا که ما ایشان را با مناظرات بزرگ با هشت نفر از صاحبان اندیشه در نحله های مختلف فکری در آن روز می بینیم که تلاش می کند برای ارتقای دانایی در جامعه به تولید دانش مطلوب و دانش منطقی بر مبنای فاز عقلانی روی بیاورد و از سوی دیگر تاکیدات مهم ایشان همچون تاکیدات آقا امام جعفر صادق (ع) بر دسته بندی های یک مومن در حیات 24 ساعته خود بر مبنای کار، خدمت، تلاش و تفریح و معنویات دست مایه های دیگر از کار یک مومن را به ما منتقل می کند که در این مسیر یک مومن می تواند کار را به عنوان یک خدمت برای دیگران تعمیم و تفسیر نماید که عبادت به جز خدمت به خلق نیست و در این اندیشه رضوی که زراعت در کنار صناعت دو بال تولید در یک جامعه است.

یعنی استفاده از طبیعت و مواهب طبیعی همان مقوله کشاورزی و فرآوری های آن و استفاده از مواهبی که انسان ها می توانند با استفاده از دانش خود ابزار و تکنولوژی آن را بسازند. این مقوله می تواند سرچشمه بزرگی از حیات معیشت در جامعه برداشته باشد و وقتی از مانع زدایی ها صحبت می کنیم به اقتضا روز نیاز هست بسترها و شرایطی در جامعه فراهم بشود تا مولدین، کارآفرینان، دارندگان شرکت های دانش بنیان و کسانی که می توانند تلفیق علم را در عمل برای تولید به کار بگیرند.

به تعبیر دیگر حاکمیت مکلف است برای ایجاد یک ساختار و زیر ساخت مناسب برای تولید در معنای عام نهایت مساعی جمعی خود را به کار بگیرند و حمایت و پشتیبانی ها عدیده ای از کسانی که در مسیر تولید در جامعه انجام می دهند صورت بگیرد این حمایت ها می تواند در حوزه قانون گذاری، تسهیلات، صادرات و توجه به نیازها و بازار جامعه و بازار های جهانی باشد تا بتوان از قبیل فراهم سازی یک بستر مناسب در جامعه برای مسیر تولید با استقلال و خودکفایی گام های جدی برداشت.