تحقق تمدن نوین اسلامی نقطه هدف فعالیت‌های کانون‌های فهما است/آیت‌الله تسخیری شخصیتی مسجدی و اخلاق مدار بود
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «حبیب‌رضا ارزانی» طی گفت‌وگویی با ستاد ارتباطات رسانه‌ای (فهما) به مناسبت فرارسیدن روز جهانی مسجد، به اهمیت توسعه و احیای کارکردهای مسجد اشاره کرد و گفت: پیامبر اکرم(ص) در بیانی نورانی نسبت به مقام و جایگاه مسجد فرمود: «أَلاَ إِنَّ بُيُوتِي فِي اَلْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ تُضِي ءُ لِأَهْلِ اَلسَّمَاءِ كَمَا تُضِي ءُ اَلنُّجُومُ لِأَهْلِ اَلْأَرْضِ أَلاَ طُوبَى لِمَنْ كَانَتِ اَلْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ أَلاَ طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي أَلاَ إِنَّ عَلَى اَلْمَزُورِ كَرَامَةَ اَلزَّائِرِ أَلاَ بَشِّرِ اَلْمَشَّاءِينَ فِي اَلظُّلُمَاتِ إِلَى اَلْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ اَلسَّاطِعِ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ» (خداوند بلند مرتبه و فرازمند فرمود: هان خانه هاي من بر روي زمين مسجدها هستند كه براي آسمانيان بدرخشند همان گونه كه ستارگان براي زمينيان پرتو افكنند. هان خوشا بر آن كس كه مسجدها اقامتگاه اويند. هان خوشا بر بنده اي كه در خانه‌اش وضو گيرد و پس آنگاه مرا در خانه ام زيارت كند. هان بي گمان بر عهده زيارت شونده باشد كه زيارت كننده را احترام كند. هان رهرواني را كه در تاريكي ها به مسجدها گام نهند به نورافشاني روز واپسين بشارتشان ده.»
رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ادامه داد: اگر این مدل که پیامبر(ص) فرموده است در سبک زندگی ما تبدیل به یک روش شده و به نوعی باورمان شود، بسیاری از مولفه های در سبک زندگی شهری، معماری، شهر و روستانشینی دستخوش تغییرات اساسی می شود.
وی با اشاره به اهمیت بازتعریف جایگاه مساجد در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: دستیابی به این هدف والا نیازمند آن است که سنجیده عمل کرده و از قضاوت عجولانه دوری کنیم به این معنا که بگوییم چهل سال از انقلاب اسلامی گذشته است و اگر قرار بود اتفاقی بیفتد می افتاد؛ برای رسیدن به قله تمدن نوین اسلامی بر اساس منویات امام راحل و مقام معظم رهبری باید هدف گذاری برای رسیدن به قله داشته باشیم، در این مسیر مسجد جایگاه و نقشی مهم ایفا می کند.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: تقویت کارکرد مساجد از چند جهت اهمیت دارد، به ویژه آنکه در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن شاهد رونق مساجد در عرصه های مختلف بودیم اما مساله این است که به درستی این حرکت را ادامه ندادیم و بعضا در برخی موارد برای مساجد رقیب درست کردیم، بسیاری از امور که کارکردهای اصلی آنها در مسجد تعریف شده بود را از مسجد خارج کردیم، این اتفاق ناآگاهانه بود که برای مساجد بدیل انتخاب کردیم.
وی گفت: تجمع در مسجد به این دلیل اتفاق می افتد که جامعه ایمانی برای رسیدن به خدا و رفع دغدغه های اجتماعی با یکدیگر همراهی و همکاری کنند، این سیره ای است که از صدر اسلام وجود داشت، برای مثال زمانی که پیامبر اکرم(ص) به مسجد می آمد و متوجه می شد یکی از نمازگزاران در مسجد حضور ندارد جویای احوالش می شد و برای دیدار او و رفع مشکل اش اقدام می کرد.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر ارزانی تصریح کرد: امروز اما آمده ایم و به اسم تقدس مسجد، بسیاری از کارکردها را از این مکان مقدس حذف کرده‌ایم، بله! مسجد مقدس است اما مقدس تر از مسجد خود مسجد است. این دقیقا همان کاری است که با قرآن انجام دادیم و گفتیم قرآن مقدس است و بالای طاقچه گذاشتیم بی آنکه مراجعه ای به آن داشته باشیم.
وی در بخش دیگری از مباحث خود در مورد تقویت کارکردهای مساجد در روزگار کنونی و از سوی دیگر هم افزایی میان نهادهای فعال در مسجد گفت: از آنجایی که مسجد علاوه بر کارکرد عبادی، در عرصه هایی نظیر مشارکت سیاسی ، تبلیغی، تعلیمی و تربیتی، زیستی و اجتماعی، حقوقی و قضایی فعالیت دارد در نتیجه نهادهای مختلفی نیز در این عرصه در مسجد فعالیت دارند، ضمن اینکه هرکدام از این کارکردها در حکمرانی اسلامی متولیاتی دارند؛ با این وجود هرگز کسی نمی گوید که چرا وقتی دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم کار تبلیغ انجام می دهد چرا مسجد باید وارد میدان شود؟ یا زمانی که یک نهاد سیاسی متولی امر سیاسی است چرا مسجد در مسایل سیاسی ورود می کند؟ کسی چنین اظهار نظری نمی کند چراکه این کارکردها در دل مسجد تعریف شده است.
رئیس ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور گفت: معتقدم همه باید دین خود را به مسجد ادا کنند، برای مثال پایگاه بسیج مستقر در مسجد، کانون های فرهنگی هنری مساجد هرکدام از جنبه فعالیت خود باید ادای وظیفه به مسجد داشته باشند.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر ارزانی گفت: راهکاری که در این راستا در سطح ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور طراحی شده است، منبعث از دیدگاه اعضای شورای سیاست گذاری است که متشکل از 13 نفر از مسئولان و متولیان نهادهایی است که در مسجد نقش آفرین هستند، ما طی جلساتی که هر سه ماه یکبار برگزار می شود، برای تقویت این هم افزایی برنامه های متعددی را ارایه می کنیم؛ برای مثال ستاد هماهنگی کانون های فهما با بسیج تفاهم نامه ای را به امضا رساند، همچنین با سازمان تبلیغات اسلامی، آمزوش و پرورش، شهرداری؛ همه این تفاهم نامه ها در راستای هماهنگی و هم افزایی شکل گرفت.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به برنامه‌های ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ویژه روز جهانی مسجد اشاره کرد و گفت: ما در فاز جدید فعالیت خود تلاش می کنیم تا کارکردهای متعدد، متکثر و متنوع مسجد را احیا کنیم، این رویکرد از محوری ترین اهداف ما مسحوب می‌شود که در راستای تحقق این چشم انداز با رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و برخی اعضای این کمیسیون دیدار کرده و ضمن رونمایی از پوستر روز جهانی مسجد نسبت به تحقق مولفه های مذکور بحث و تبادل نظر داشتیم.
وی تاکید کرد: فعالیت های ما به این معنا نیست که بخواهیم کارکردی که مسجد نداشته است را اضافه کنیم، بلکه به دنبال آن هستیم که همان کارکردهایی که در صدر اسلام بوده احیا کنیم، آن زمان فناوری و فضای مجازی و امکانات امروز نبود اما با این وجود دامنه تاثیرگذاری مساجد شگرف بود، امروز با توجه به امکاناتی که در اختیارمان هست باید بررسی کنیم که چگونه می توانیم در قالب نوین فعالیت های خود را در مسجد عرضه کنیم به ویژه کانون های فهما که در گستره فرهنگ و هنر فعالیت دارند.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر ارزانی گفت: برای نیل به این هدف سه شبستان فرهنگ، هنر، نوآوری طراحی شده است که ذیل آنها دوازده رواق تعریف شده که هدف از آن گونه بندی مساجد است، به این معنا که همه مساجد کارکردهای عمومی دارند اما ذیل این فعالیت ها به شکل تخصصی بر اساس توانایی که هر مسجد دارد گونه بندی خواهند شد و امکان دریافت و کسب یک یا چند رواق را می یابند؛ ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور تا سال 1404 ذیل همین برنامه جلو می رود اگرچه که اق ما تا سال 1414 است اما در حال حاضر برای شش سال آتی این طرح ها را کلید زده ایم و روز جهانی مسجد فرصتی برای تبلور هرچه بیشتر این فعالیت ها است.
رئیس ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد در ادامه به طرح ملی سه‌شنبه‌های تکریم اشاره کرد و گفت: این طرح نیز اقدام موثری است که نزدیک به دوماه است در سطح کشور آغاز شده و با استقبال فراوانی هم مواجه شد، طی اجرای این طرح اعضای کانون های مساجد با خانواده شهدا دیدار می کنند هرچند که در مدت اخیر به دلیل شیوع کرونا برخی از این دیدارها به صورت مجازی بوده است، اما در هر صورت تاثیری که این اتفاق در سطح فعالیت های مساجد بر جای می گذارد بی بدیل و ماندگار است، این طرح مانند بحث تلاوت قرآن است که این طرح نیز به همت کانون های مساجد کلید خورد و اکنون تبدیل به یک سنت شده است که هر شب یک صفحه قرآن در مساجد تلاوت شود.
وی ادامه داد: معتقدم جایگاه مسجد در تمدن نوین اسلامی را در وهله اول باید به عنوان یک مفهوم بپذیریم تا بتوانیم بسیاری از طرح ها و برنامه ها را از گذرگاه مسجد در جامعه اسلامی تحقق بخشیم، شاید بی مناسبت نباشد که اشاره ای داشته باشیم به کشورهایی که مسجد همچنان محوریت خود را در قالب یک مرکز دینی به شکل شبانه ر وزی حفظ کرده است.
حجت الاسلام و المسلمین ارزانی گفت: شهر استانبول در کشور ترکیه به شهر مناره ها مشهور است، از هر سو در این شهر بنگریم منازه و گنبد مسجد مشخص است، حال مقایسه داشته باشیم که با وضعیت فعلی که برای مثال در سطح تهران چه قدر این چنین معماری توانسته غالب باشد؟ به اندازه ای با ساختمان های سر به فلک کشیده مواجهیم که گویی مسجد در دل هر پنهان شده است. گاهی این تصور غلط در جامعه به کمرنگ شدن فعالیت های مسجدی دامن می زند، تصوری بر این مبنا که مسجد زیاد داریم به جایش مسجد بیمارستان بسازیم، این اندیشه غلط است، هرکدام از این موارد در جای خودش و مسجد هم در جای خودش، چرا نباید کسی که در حوزه کارآفرینی اطلاعات کسب می کند در مسجد حضور داشته باشد و بتواند تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارد؟
وی ادامه داد: 25 هزار و پانصد کانون فرهنگی هنری در سراسر کشور فعالیت دارند، این در حالی است که 80 هزار مسجد در کشور داریم، احتساب مساحت این مساجد و ظرفیت هایی که دارند خود به ما نشان می دهد که از این گستره وسیع به درستی بهره مند نشده ایم، حتی بعضا برخی مساجد ما برای نماز یومیه تعطیل هستند، بنابراین باید طرحی نو در انداخت و ستاد هماهنگی کانون های فهما نیز همین مولفه را دنبال می کند که کارکرد مساجد را احیا کند.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش پایانی مباحث خود با توجه به درگذشت عالم فقید آیت الله تسخیری، به فعالیت های آن مرحوم در عرصه تقریب مذاهب اسلامی از گذرگاه مسجد اشاره کرد و گفت: آیت الله تسخیری از آنجایی که در نجف تحصیل کرد و از سوی دیگر در مساجد فراوانی در آن دیار رفت و آمد داشت، با فضای جهان اسلام و به ویژه جهان عرب آشنایی کامل داشت، ظرفیت مساجد را به خوبی درک کرده بود و به معنای واقعی کلمه اسوه ای بود برای نشان داد اسلام واقعی به جهان.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر ارزانی تصریح کرد: من در چندین طرح با آیت الله تسخیری همکاری داشتم، یکی از خصوصیات بارز آن مرحوم این بود که مستمع توانایی بود و کمتر صحبت می کرد، بعضا رئیس جلسه بود اما فقط ده دقیقه صحبت می کرد.
وی ادامه داد: یکی از ویژگی های آیت الله تسخیری تسلط به زبان عربی بود به گونه ای که در سخنرانی ها از واژگان فاخر عربی بهره می جست، او ادیب عرب و دانشمند فرزانه ای بود که افتخاری برای ایران و بلکه برای جهان اسلام بود.
رئیس ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور گفت: مباحثی که از سوی آیت الله تسخیری مطرح می شد، نگاه قومیتی و مذهبی نداشت بلکه عموم مباحث آن عالم فقید، مبتنی بر وحدت میان ادیان بود و در حوزه دین مبین اسلام نیز اسلام به ما هو اسلام مد نظر آن عالم وارسته بود. از سوی دیگر در میان تمامی ادیان از مسیحیان و یهودیان گرفته تا زردشتی ها ایشان را قبول داشتند، آیت الله تسخیری دانشمند مسلمان و تاثیرگذار بود و اگر بخواهیم بگوییم که چه مدت طول می کشد که جایگزینی چون او پیدا شود باید بگوییم که زمان طولانی باید منتظر باشیم، البته قحط الرجال نیست اما قطعا زمان می برد.